Ben Haliç’te bir dünya keşfettim, içine girdikçe farklı görünmeye başlayan, baktıkça büyümeye, büyüdükçe güçlenmeye, güçlendikçe üretmeye, ürettikçe adını yücelttiği, kocaman hayatları içine alan kocaman bir dünya… Haliç Tersanesi’nin fotoğraflarını çekmeye 23 Temmuz 2008’de başladım. O günlerde tersane fotoğraflarından beklentim, orada çalışan işçi ve ustaların çalışma anlarını ve durumlarını yansıtan izlenimlerdi. Yaşayan, üreten insanlardan oluşan bir dizi fotoğraf ile tersanenin günlük çalışma ve yaşamını saptamaktı. Çalışmalarıma, onların bu zorlu üretim ilişkilerine olabildiğince yaklaşmak, işlerini yaparken; onların geride bıraktıkları parmak izlerini, kirli, nasırlı ve güçlü ellerinin fotoğraflarını çekmek benim için bir tutkuya dönüşmüştü.

İlk günün fotoğraf çalışmasını hiç unutmuyorum. Bir cuma günü, sabah saatlerinde tersaneye ilk girdiğimde, büyük, büyülü alanın içinde kaybolduğumu sandım. Bu kadar büyük bir alanda ben yolumu nasıl bulurum? Hangi bina nerededir? Ustalar nerede çalışır? Onları nasıl bulur, nasıl  ulaşabilirim? Tersane içinde ilerlemeye başlayınca içinde bulunduğum karmaşayı, şaşkınlıkla bir kenara bıraktığımı anımsıyorum. Gördüğüm sınırsız görsel zenginlik karşısında deliye dönmüştüm. Nereye baksam fotoğraf karesi görüyordum. Işık, mekanın tarihsel dokusunun üzerinde, nasıl da derinlemesine çizgileri varmışcasına yansıyor, onları ortaya çıkarıyordu. Boyaları dökülmüş alanlarda, yerlerde bile kullanılmış eskimiş renkler, paslı zincirlerin gölgeleri, her biri ayrı ayrı anlamlıydı. Bütünlüğü sağlamak için tek gerekli olan, gördüklerimi zamansal ve görsel anlamda saptayabilmekti. Çalışan insan portreleri çekmeye başladığımda, hayal ettiğim noktaya gelememiştim.  Tersanedeki çalışma koşullarını pek bilmiyordum. Bir ön araştırma yapmıştım. Ancak karşılacağım sorunları tüm boyutlarıyla öngörememiş, kavrayamamıştım. Çünkü, çalışan insanların fotoğraflarını çekme isteğim, can ve mal güvenliğime takıldı kaldı. Çevreyi ve çalışma koşullarını da algılamak istiyordum ama kaynak yapan ustaya istediğim kadar yaklaşamıyordum. Kaynak yapılırken çıkan kıvılcımlardan, saça çekiçle vurduklarında havada uçuşan parçalardan kendimi korumam gerekiyordu. Teknenin alt kısmının su ile temizliği yapıldığında ekipmanımla beraber ıslanmamaya çalışıyordum. Havuzun içinde kalan su birinkitisinin içine ayakkabılarımla batınca arazi şartlarına uyup lastik botlarla tersaneye girmeye başladım. Artık tam anlamı ile onlardan biriydim.

Çalışan insan portrelerinden uzaklaşarak, mekanın içinde, onunla bütünleşen insanların biçim ve formlarıyla  ilgilenmeye başladım. Mekanın devasa boyutuyla, içinde çalışan insanların küçülmesini hatta giderek kaybolmasını vurgulamaya çalıştım. Renklerin daha iyi ifade edilmesi için bu yaklaşımın daha farklı ve başarılı sonuçlar doğurduğunu görünce, tersane fotoğraf çekimlerine daha da keyif alarak devam ettim. Görmekten asla vazgeçmediğim ayrıntılar, burada kendi başına bir dünya yaratıyordu. Bu kadar büyük bir keyifle yaptığım fotoğraf çekimlerinde artık ilk kışa gelmiştim. Çekemediğim, göremediğim ne varsa hepsini ortaya çıkartmak istiyordum. Yükseğe çıkma korkum olmasına karşın, tersanedeki iki vinçe de çıkıp, olabildiğince yüksekten, Haliç’i, İstanbul’u  görmek, 1997’de Kızkulesi’ne gittiğim ilk gün gibi inanılmazdı. O zaman bir şeyi daha fark ettim. Haliç Tersanesi, sadece yerden değil, kuşbakışı da biçim ve formuyla çalışma bütünlüğünün bir parçasını oluşturuyordu. 

2010’a geldiğimde artık tek bir eksiğim olduğunu biliyordum. Kar fotoğrafları… Son iki kış İstanbul’un karla kaplanmasını beklemiştim. Olmadı…  Kar yağmaya  başladığı 22 Ocak 2010 Cumartesi sabahı kat kat giyinerek, çekim için her türlü önlemi alarak Haliç Tersanesinin yolunu tuttum. On dakikada her yer bembeyaz olmuştu. İnsanlar bu fırtınada dışarıda  işlerini yapmaya çalışıyorlardı. Bana, “Kızım deli misin bu havada ne işin var burada?” derken, iki kış bu anı beklediğimi nasıl anlatayım? Fotoğraf çekimleri süresince yazın sıcağında onlarla ter döktüm, koşturdum. Bu kar fırtınasında onlarla üşüyerek, titreyerek çalışmaya razıydım.  Kırılan iki şemsiyeden de olunca, fırtınaya karşı geldiğim yöne geri gitmek, gözlerimi kapatarak yürümeye çalıştığımdan pek kolay olmamıştı. Bir bilseniz… ben buna da razıydım. O günkü fotoğraf çekimimi, küçük bir çocuğun karda ıslanmayı ve üşümeyi hissetmeden mutluluk içinde kar topu oynamayı bırakamamasına benzettim.

Uzun soluklu Haliç Tersanesi fotoğraf çekimlerimin bu görsel arayışlarla artık bütünü tamamladığını düşünüyorum. Biliyorum ki, kaçırdığım, farkına varamadığım en iyi fotoğraflar herzaman orada yeni sahiplerini bekliyor olacak…

Haliç Tersanesi’nin İstanbul’un tam göbeğinde gizemini koruyan, yaşayan ve işleyen bir mekan olması, buradaki fotoğrafları değerli kıldığı kadar içindeki hayatlarada anlam katıyor. İş yeridir, akşam eve giderim mantığı burada yerini, tersane benim ailem, yerim, yurdumdur görüşüne  bırakmıştır. Niye buraya geldim derken, neden gidiyorum diyerek gözyaşı dökülmüş, adına şiirler yazılmıştır. Tersane çalışanlarının anıları bu sebepten dolayı çok değerlidir. Tarihe tanıklık eden Türk Gemi Sanayinin temelinin yeniden canlandığı nokta olan Haliç Tersanesi’nde yaşanmış hikayelerin, tarihinden, dokusuna, manzarasına, iş anlayışına, dostluğa kadar farklı bir zenginlikte olduğunu göreceksiniz. Bu hayatların, bizimle paylaştığı her an’ı, babadan oğula anlatılan acı tatlı anıları, haliç çalışanlarından dinlemeye ne dersiniz?

Nihal Gündüz